टेकेन्द्र बोहरा, बझाङ ।
बझाङ जिल्लाको खप्तडछान्ना गाउँपालिका-७ किमुगडाकी सान्तिदेवी थापा गाउँकी स्वास्थ्य स्वयम सेविका हुन् । पेसाले स्वास्थ्य स्वयम सेविका भएकाले गाउँगाउँमा पुगेर महिनावारी सुरक्षित मातृत्व लगाएत महिला दिदीवहिनीहरुलाई स्वास्थ्य शिक्षाको वारेमा जनचेतना फैलाउनु उनको काम हो।
"म स्वयमसेविका भएको हुँदा वेलावेलामा हाम्रो तालिम गोष्ठी हुन्छ, तालिम गोष्ठीमा जाँदा डाक्टरहरुले (छाउ ) महिनावारी भएको वेला घरभन्दा टाढा वस्नु हुदैन, पोषिलो खानेकुराहरु खानुपर्छ लगाएतका कुराहरु गाउगाउमा तपाईहरुले गएर सचेतना फैलाउनुपर्छ भन्थे तर पहिला पहिला घरका सदस्यहरुलाई त सम्झाउन वुझाउन गार्हाे हुन्थ्यो, समाजका मान्छेहरु त परै जावस् आफू महिनावारी (छाउ) भएको वेला दहि दुध खानुपर्छ घरमै वस्नुपर्छ भन्दा घरका सदस्यहरुले अप्ठ्यारो मान्ने र रिसाउने गर्थे।" स्वास्थ्य स्वयम सेविका थापाले वताइन्।
आफू महिनावारी भएको वेला घरका अन्य सदस्यहरु र समाजले दही दुध खानदिन मान्दैनथे, गाई भैसीलाई काटेको घाँस दुई तिन दिनपछि मात्र दिने गरेका थिए, घरभन्दा वाहिरै वस्नुपथ्र्यो अहिले गरिमा परियोजना लागू भएपछि आफू पनि परिवर्तन भएको र घरका सदस्य र गाउँका महिला दिदीवहिनीहरुलाई सम्झाउन वुझाउन ठूलो ठूलो भुमिका खेलेकोमा,गैरसरकारी संस्था ग्रिन तारा नेपाल, ग्रामीण शिक्षा तथा वातावरण विकास केन्द्रप्रति आभारी रहेको बताए।

महिनावारी र सुत्केरीको वेला हाम्रा वावु वाजेदेखी घर भन्दा वाहिर वस्नुपर्छ दहि दुध खानु हुदैन गाँईभैसीलाई घाँस दिनुहुदैन भन्ने चलिआएको चलन हामीले पनि जानी नजानी त्यही चलन अपनार्यौ हामीले अपनाइएको पुरानो परम्पराले हाम्रो स्वास्थ्यमा खरावी ल्याउँछ भने त्यो चलनलाई हामीले त्याग्नुपर्छ पुरानो कुरीती कुसस्कार यही रुपमा रहँदैन परिवर्तन भइरहेको छ, परियोजना लागू भएपछि धेरै परिवर्तन भएको स्थानिय लागादेवताका धामी भिमवहादुर थापाले बताए।
थापाले भने "महिनावारी भएको वेला दहि दुध खानुहुन्न भन्ने कुरा त गलत रहेछ हाम्री छोरी वुहारीहरु महिनावारी हुनु भनेको सृष्टी कर्ता हुन् तयार रहेको मानिदो रहेछ, हामीले जानी नजानी गल्ती गरेका रहेछौ, अहिले आँखा खुल्यो हामीले नजानेरै कति गलत काम गरेका रहेछौ।"
यो परियोजना लागू भएपछि परियोजनाको पहलमा हाम्रो गाउँठाउँका देवताका धामीहरुलाई एकिकृत गरी वेलावेलामा सुरक्षित महिनारी भनेको केहो प्रजनन् शिक्षा भनेको केहो र यो कसरी हुन्छ वाहिर राख्दा हुनसक्ने सम्भावित दुर्घटनाहरु फाईदा वेफाईदा वारे संस्थाले वेलावेलामा तालिम समेत दिएको र यसवारे आफू जानकार रहेको र कुसंस्कार हटाउन आफू पनि सधै तयार रहेको बताए।
यो परियोजना लागू भएपछि हाम्रो गाउठाउमा वर्षैदेखि जरो गाडीरहेको अन्धविश्वास तोड्न ठूलो भुमिका रहेको र गरीमा परियोजनाले असुरक्षित महिनावारी प्रजनन् शिक्षा लगाएत नारी दिवस लगाएतका कार्यक्रमहरुमा सहयोग गर्दै आएको भए ता पनि यो परियोजनालाई थप गरी गाउका महिला दिदीवहिनीलाई सिपमूलक कार्यक्रम ल्याई आत्मनिर्भर बनाउन पहल गरे यो कार्यक्रम थप प्रभावकारी वन्ने स्थानिय सुर्मा खड्काले बताईन्।
दुई वर्ष पहिलेदेखि नै खप्तडछान्ना गाँउपालिकामा यो परियोजना लागू भएको र यसले समुदाय स्तरमा व्यवस्थित महिनवारी बनाउन प्रजनन शिक्षा दिन यो परियोजना लागू भएको र यो परियोजना लागू भएपछि महिलाहरुको सम्पूर्ण विकासमा पहल भै रहेको र समाजमा रहेको कुसंस्कार कुरीती हटाउन धामी-पूजारी प्रशिक्षित गरेको परियोजना फिल्ड व्यवस्थापक विक्रम जोशीले बताए।
प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत २१, २०८० २१:२६